بسم الله الرحمن الرحیم
ابن ولید قمی
اِبْنِ وَلیدِ قُمی، ابوجعفر محمد بن حسن بن احمد (د ۳۴۳ ق / ۹۵۴ م)، محدث و فقیه امامی. تاریخ ولادت وی معلوم نیست، ولی از آنجا که از محمد بن حسن صفار (د ۲۹۰ ق) بسیار روایت کرده (به عنوان نمونه، نک : ابن‌بابویه، «مشیخة»، ۴۳۴) و از سوی دیگر به قرینۀ عدم روایت مستقیم وی از احمد بن ابی عبداللـه برقی (د ۲۸۰ ق) و احمد بن محمد بن عیسی اشعری (د ۲۸۰ ق به بعد) می‌توان ولادت او را درحدود ۲۷۰ ق تخمین زد. از جزئیات زندگی وی نیز چیزی نمی‌دانیم، اما باتوجه به عبارت نجاشی (ص ۳۸۳) که او را «شیخ القمّیین … » نامیده است و با بررسی مشایخ و شاگردان وی می‌توان نتیجه گرفت که ابن‌ولید زندگی خود را عمدتاً در قم گذرانده است. سعد بن عبداللـه اشعری، احمد بن ادریس قمی، عبداللـه بن جعفر حمیری، محمد بن یحیی عطار، محمد بن ابی‌القاسم ماجیلویه و علی بن ابراهیم قمی ازجمله مشایخ او بوده‌اند (ابن‌بابویه، الخصال، ۲۱، «مشیخة»، ۵۱۵؛ نجاشی، ۸؛ طوسی، الفهرست، ۷۶، ۸۹، ۱۰۲). ا معروف‌ترین کسانی که از وی روایت کرده‌اند، محمد بن علی ابن‌بابویه، ابن ابی جید، احمد بن شاذان، جعفر ابن قولویه، ابن داوود قمی و سلامة بن محمد ارزنی شایان ذکرند (ابن‌قولویه، ۱۵، جم ؛ ابن‌بابویه، همانجاها؛ ابن شاذان، ۹۷؛ نجاشی، ۶۰، ۱۹۲؛ طوسی، همان، ۱۵۶). هارون بن موسی تلعکبری نیز با مکاتبه از ابن‌ولید اجازۀ روایت گرفته است (طوسی، الرجال، ۴۹۵؛ دلائل الامامة، ۱۴۱، ۱۴۳، ۱۸۷). در منابع رجالی بر وثاقت و تبحر وی در حدیث، فقه و رجال تأکید شده است (نک : نجاشی، ۳۸۳؛ طوسی، الرجال، الفهرست، همانجاها؛ ابن داوود، ۳۸۳-۳۸۴؛ به نقل از ابن غضائری). ظاهراً ابن‌ولید دارای روش خاص در جرح و تعدیل رجال و نقد احادیث بوده و از روایت برخی از احادیث و کتب روایی به جهت «موضوع» دانستن آنها یا جهات دیگر خودداری می‌ورزیده است (نک : نجاشی، ۳۲۹، ۳۵۴، ۳۷۳؛ طوسی، همان، ۷۱، ۷۶، ۱۴۳، ۱۴۶).
………