رجال طوسی
استاد معظم حاج سید محمدجواد شبیری
رجال طوسی، یکی از کتاب‌های اصلی رجال شیعه تألیف شیخ الطایفه، محمد بن حسن طوسی*. مؤلف در کتاب فهرست خود (ص۴۴۸، نیز! ص۲۱۰) از این اثر با نام کتاب الرجال یاد کرده و در توضیح آن افزوده است: «مَن رَوی عَنِ النبی صلی الله علیه و آله و الائمةِ الاثْنَیْ عَشَر علیهم السلام وَ مَن تأخَّرَ عنهم» (قس همو، رجال، ص۱۷). در رجال نجاشی (ص۴۰۳) هم از این کتاب با همین نام و توضیحی مشابه (با حذف عبارت آخر) یاد شده است. در آثار متأخر نیز از این کتاب با این نام مطالبی نقل شده است (! ابن طاووس، فرج المهموم، ص۱۲۱، ۱۳۲؛ محقق حلبی، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۴۱۳؛ همو، ۱۴۱۲، ج۲، ص۲۰۴؛ ابن داوود حلّی، ستون ۱، ۳؛ علامه حلّی، ۱۴۱۷، ص۱۹۷؛ همو، ۱۴۱۳-۱۴۱۹، ج۱، ص۱۴۷).
ابن طاووس (فلاح السائل، ص۱۴) و پس از وی علامه حلّی (! محمدباقر مجلسی، ۱۴۰۳، ج۱۰۴، ص۱۳۵) از این کتاب با نام اسماء الرجال یاد کرده‌اند؛ این نام که برگرفته از تعبیر شیخ طوسی در مقدمۀ کتاب (ص۱۷) است، دقیق نیست. ابن حجر عسقلانی (متوفی ۸۵۲) در لسان المیزان از این کتاب در بیش از ۳۵۰ موضع با نام رجال الشیعة و گاهی با نام رجال الامامیة (! ج۲، ص۲۰۹، ۲۵۸) یا رجال الشیعة الامامیة (ج۱، ص۳۳۶، ج۲، ص۲۳۴) یا الشیعة الامامیة (ج۱، ص۲۰، ۵۳) و مانند آن (مثلا ج۱، ص۲۳، ۳۲، ۴۷) نقل کرده است. این نام‌ها بسیار نادقیق‌اند، چون کتابی را که به شیعه یا امامیه اختصاص ندارد، مختص این طایفه معرفی می‌کنند (! ادامۀ مقاله).
…….