بسم اللّه الرحمن الرحیم
نـقش تعبیر واسطه در معجم رجال (قسمت اول)
حجت‌الاسلام والمسلمین سید جواد شبیری
کارشناس عالی رجـال و مـدیر پژوهـشی نرم افزار درایة النور
اشاره
در این نوشتار، بعد از پرداختن به اهمیت رجال سند و درایه در علم حدیث، انـواع تعابیر واسطه با طـرق تـحمل حدیث مورد کنکاش قرار گرفته و کاربردی شدن آن، با دقت عمل و کمترین مورد خطا مورد نظر است. مقاله پیش رو، ضمن ارائه این مهم در نرم‌افزار درایة النور، به جایگاه و نقش اساسی تعبیر واسطه در طـرق تحمل حدیث می‌پردازد.
کلیدواژگان: تعبیر واسطه، درایة النور، طرق تحمل حدیث.
مقدمه
در عنوان مقاله از تعبیر واسطه سخن گفتیم. نخست باید مراد از این عبارت بیان گردد تا بتوان به نقش آن در رجال پرداخـت. مـا در ارتباط با سند، با سه دسته کلمات مواجهیم: راویان، حالات راویان، تعبیر واسطه.
راویان، کسانی هستند که تحمل حدیث بر دست آنها صورت پذیرفته و اتّصال سند از مؤلف کتاب تا مـعصوم، بـه وسیله آنان صورت می‌پذیرد. در علم رجال، از حالات آنها و وثاقت و عدم وثاقت و طبقة ایشان، بحث می‌شود. در بین سند، گاه تعبیراتی یافت می‌شود که بیانگر حالات و اوصاف راوی مورد نظر بوده و یـا نـام، لقب، کنیه و مانند آن را بیان می‌کنند.
در تعبیراتی چون «ابو یعقوب یوسف‌بن‌محمد‌بن‌زیاد «وکان من الشیعة» عن البطائنی [و اسمه الحسن‌بن‌علی‌بن‌ابی حمزة]، عن عبد العظیم‌بن‌عبد الله [و کان مکیناً عند الرضا(ع)]» تعبیرات بیانگر اوصاف و اسـمای راوی، در مـیان [] مـشخص شده‌اند.
علاوه بر این، دو دسـته تـعبیر، در مـیان آنها، افعال یا حروف یا عباراتی واقع هستند که پیونددهنده این نام‌ها به هم می‌باشند و نقش رابطه و واسطه را در سند ایفا مـی‌کنند. تـعبیراتی مـانند: «عن»، «قال حدّثنی» و «قال اخبرنی» از این نوع تـعبیرات‌اند. ایـن تعبیرات، بیانگر کیفیت اتصال روایت بوده و در رجال نقش مهمی دارند و ما از آنها با نام «تعبیر واسطه» یاد می‌کنیم.
…….