بسم الله الرحمن الرحیم
نقش تعبیر واسطه در معجم رجال (قسمت دوم)
تألیف: حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدجواد شبیری
آدرس ثابت:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1627907
–
اشاره
قسمت نخستِ اين مقاله، در شماره 67 فصلنامه ره‌آورد نور (ویژه‌نامه پژوهش‌های رجالی)، با مـباحثی در نقش اصلی تعبیر واسطه و بیان کیفیت تحمل روایت و بیان طرق هشتگانه تحملِ حـدیث مطرح گرديد. در اين شماره، بـه ادامـه بحث تعبیر واسطه و در واقع، آخرین بخش از مقاله مذکور می‌پردازیم.
ب. روایت مستقیم و غیرمستقیم از معصوم(ع)
تعبیراتی که در هنگام روایت از معصوم(ع) نقل می‌شود، همه در دلالت بر حضور راوی در نزد معصوم یکسان نیستند؛ برخی، به‌صراحت حضور راوی در نـزد معصوم(ع) را می‌رسانند و بعضی، چنین صراحتی را ندارند. در آغاز این بحث، به دو مثال زیر توجه نمایید:
1. «عن محمد بن مسلم قال: سألت أبا عبد الله(ع).»
2. «عن ابن ابی نصر قال: قرأت فی کتاب ابـی الحـسن الرضا(ع) الی ابی جعفر(ع).»
مثال اوّل، به‌روشنی می‌رساند که محمد بن مسلم، حضور امام(ع) را درک نموده و از حضرت پرسشی کرده است. بنابراین، عصر محمد بن مسلم را به‌وضوح تعیین می‌کند؛ ولی از مثال دوم، چنین استفاده‌ای نمی‌شود؛ زیـرا چـه بسا ابن ابی نصر، نامه امام را به دست آورده و آن را خوانده باشد. پس، به وسیله این سند، عصر ابن ابی نصر به‌درستی معلوم نمی‌گردد و طبقه حدیثی وی، روشن نمی‌شود.
در معجم رجال الحدیث، ایـن دو مـثال را از هم ممتاز ننموده‌اند. بنابراین، برای تحقیق در طبقه روات، حتماً باید به اصل سند مراجعه کرد و در نحوه تعبیر واسطه دقت نمود.